De architect, manusje-van-alles of specialist?

De rol van de architect is doorheen de jaren ingrijpend gewijzigd. Als we dit zien in een tijdspanne van enkele decennia stellen we vast dat de architect op de werf al lang niet meer de enige expert is met bouwtechnische kennis. Waar aannemers vroeger louter uitvoerders waren is dit vandaag niet meer het geval. Aannemers zijn geëvolueerd naar complete dienstverleners waarbij uitvoering wordt aangevuld met extra dienstverlening zoals planning, coördinatie en adviesverlening naar betrokken partijen.

Bij grotere projecten worden werf- en projectleiders ingezet die een zelfde graad van opleiding hebben als de architect en hierdoor veel kennis inbrengen in het bouwproces. Dat dit een goede evolutie is staat buiten kijf. De kwaliteit van het afgeleverde werk verhoogt én het zorgt voor een vlotter bouwproces.

Een tweede evolutie die we in de laatste decennia zien is de toename van regelgeving en het stelselmatig verstrengen van de normen waaraan een bouwproject moet voldoen. Akoestiek, energie, technische installaties, brandveiligheid, mobiliteit, milieu,... Het lijstje is lang en wordt steeds langer.

Deze vele aspecten kunnen onmogelijk door één en dezelfde persoon worden uitgevoerd. Er is dan ook een trend bezig waarbij steeds meer specialisten opstaan die zich focussen op één aspect in het bouwproces. Denken we onder meer aan epb-verslaggevers, veiligheidscoördinatoren, studiebureaus,...

Maar wat betekent dit dan voor de architect?

Eigenlijk is dit voor de architect goed nieuws. Het betekent dat we ons nog meer kunnen én moeten concentreren op onze kerntaak, en dat is ontwerpen. Want de architect is in de eerste plaats een ontwerper. Hij/zij is in het volledige bouwkorps de enige specialist die hiervoor opgeleid is. Gedurende de opleiding worden architecten getraind om conceptueel te denken, hun ontwerpideeën over te brengen en hun visie en ontwerpen te verdedigen. Deze ontwerpvaardigheden worden aangevuld met bouwtechnische kennis en een uitgebreid pakket algemene kennis zoals sociologie, psychologie, geschiedenis,... Dit uitgebreid pakket aan vaardigheden en expertise moet ons in staat stellen om onze rol als ontwerper in een maatschappelijke context naar behoren te vervullen.

Welke uitdagingen komen op ons af?

Met de grotere complexiteit van het bouwproces komen ook flinke uitdagingen voor de ontwerper. Want het gaat al lang niet meer over een leuke voorgevel en een functioneel grondplan. Bouwen in stedelijke context vraagt om slimme ruimtelijke oplossingen, het energievraagstuk zorgt voor complexe detaillering en een goede integratie van technieken, klimaatverandering doet ons nadenken over materiaalgebruik en de levensduur van gebouwen,... Kortom, het aantal parameters die invloed hebben op de ontwerpbeslissingen zijn sterk toegenomen waardoor het ontwerpproces complexer, moeilijker en intenser verloopt.

Ook het aantal personen dat invloed heeft op het ontwerpproces is sterk toegenomen. Allerhande specialisten brengen kennis en expertise mee die invloed hebben op het ontwerp. Het is dus van groot belang dat de architect het oorspronkelijke concept bewaakt en zuiver houdt. Dit is slechts mogelijk als de architect zijn ontwerpvaardigheden koppelt aan een grondige kennis van bouwmaterialen, regelgeving én beschikt over een uitgebreide set soft-skills zoals onderhandelen, inspireren, communiceren,...

De architect van de toekomst: een dirigent met "ontwerp-skills"

De toekomst van de architect is dubbelzinnig. Enerzijds zijn we een generalist die vanuit vogelperspectief het volledige project bewaakt en het overzicht tussen de verschillende disciplines en betrokken actoren behoudt. Anderzijds zijn we specialist. Want we zijn de enige partij in het bouwproces die als ontwerper optreedt.

En in de combinatie van deze twee standpunten liggen kansen. Als ontwerper mét overzicht over de verschillende disciplines heen beschikken we over een aantal troeven waarmee we gericht kunnen ingrijpen in het bouwproces zonder het totaalplaatje uit het oog te verliezen.